Αρμενία: Σε μόλις 4 μέρες παίρνεις εμπειρίες αιώνων
Αναδημοσίευση από HUFFPOST.GR
Δημήτρης Μπαλής
Είπα να αφήσω στην άκρη -προς το παρόν- τους δυτικούς προορισμούς. Ανατολικά συντελούνται τέτοιες αλλαγές που σε προ(σ)καλούν να τις παρακολουθήσεις εκ του σύνεγγυς. Και με την Aegean, στο συνεχώς αναπτυσσόμενο πρόγραμμά της να περιλαμβάνει πολλές νέες χώρες, η Αρμενία των 300 ημερών ηλιοφάνειας και των τεσσάρων εποχών, φάνταζε ιδανική πρόκληση, ακόμα και τώρα, τον Δεκέμβριο.
Με την απευθείας πτήση να εξυπηρετεί, καθώς έφυγα από την Αθήνα στις 23:45 και επέστρεψα στις 06:10 το πρωί, είχα μια ολόκληρη μέρα μπροστά μου, τόσο στο πήγαινε όσο και στο έλα. Το επισημαίνω αυτό, διότι όταν ταξιδεύεις, πραγματικά δε θέλεις να χάνεις χρόνο στις μετακινήσεις.
Κι έτσι όπως είχε προγραμματιστεί το ταξίδι, ειλικρινά αδημονούσα να αφήσω τις αποσκευές στο ξενοδοχείο και να πάρω τους δρόμους.
Στο αεροπλάνο σκεφτόμουν όλα όσα είχα ακούσει από φίλους Αρμένιους που ζουν στην Ελλάδα, σχεδόν όλοι επιτυχημένοι στον τομέα τους, από τη διακόσμηση χώρων μέχρι τη βυρσοδεψία.
Σε μια χώρα που έχει βιώσει γενοκτονία, με απόρροια να απωλέσει πολύ μεγάλο μέρος των εδαφών της και που έχει διάσπαρτους πολίτες της σε όλο τον κόσμο (3 εκατ. στην Αρμενία, 8 εκατ. στο εξωτερικό), μόνο συγγενικά στοιχεία μπορείς να βρεις με την πατρίδα μας. Κι αυτό –αν θέλεις- αποτελεί ένα ακόμα κίνητρο που σε προτρέπει να πας στην Αρμενία.
«Πολλά έχουν αλλάξει από τότε που φύγαμε εμείς», μου έλεγαν, και αντιλαμβανόμενος τι εννοούσαν για τις δυσκολίες που υπήρχαν πριν από τρεις, τέσσερις και πλέον δεκαετίες, ήθελα να δω το νέο πρόσωπο της χώρας αυτής.
Η πτήση έφθασε στην ώρα της, ακριβώς στις 04:25, υπολογίζοντας ότι η Αρμενία είναι δύο ώρες μπροστά από την Ελλάδα (τη χειμερινή περίοδο και μια ώρα τη θερινή, καθώς στην Αρμενία δεν αλλάζει την ώρα) και μετά από τη διαδικασία ελέγχου των διαβατηρίων, συνάντησα μια νέα κοπέλα με ένα πλατύ χαμόγελο. Μαζί με την Αρπή Γεγκανιάν, την ξεναγό μου, θα επιχειρούσα να μάθω όσα περισσότερα γινόταν για την Αρμενία και την ιστορία της, ενώ ο Σερόζ, θα ήταν ο άνθρωπος που θα μας μετακινούσε σε κάθε προορισμό.
Με άπταιστα αγγλικά, πτυχία, μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες και πάνω από όλα λάτρης της Ελλάδας (η γιαγιά της ζούσε για 30 χρόνια στη Θεσσαλονίκη), η Αρπή δε μίλησε πολύ στη σύντομη διαδρομή από το αεροδρόμιο Zvartnots προς το ξενοδοχείο, σχεδόν στη κέντρο της πόλης. «Στις 11 ραντεβού, να ξεκουραστείς λίγο και μετά να γυρίσουμε το Γερεβάν», μου λέει, την πρωτεύουσα της Αρμενίας, μια από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο, πιο αρχαία και από τη Ρώμη, καθώς ιδρύθηκε το 782 π.Χ.
Η εξερεύνηση του Γερεβάν
Με το αυτοκίνητο κατευθυνθήκαμε σε ένα από τα πιο ψηλά σημεία της πόλης. Εκεί όπου δεσπόζει το επιβλητικό, πελώριο, ύψους 22 μέτρων άγαλμα της «Μητέρας της Αρμενίας». Κραδαίνοντας ένα σπαθί, και συμβολίζοντας την ειρήνη μέσω της δύναμης, θωρεί με το άγρυπνο μάτι της από άκρη σε άκρη το Γερεβάν και, πιστέψτε με, όλη την Αρμενία, σαν να προστατεύει κάθε σπιθαμή γης και κάθε πολίτη της.
Αφού ανεβείς όπως κι εγώ, με το αυτοκίνητο, στο Πάρκο της Νίκης, με το στρατιωτικό μουσείο, τα στρατιωτικά οχήματα τριγύρω και ένα παλιό σοβιετικό μαχητικό Μιγκ που κατασκεύασε ο Αρμένης Μικογιάν (από εκείνον πήρε το όνομά του), προτείνω, στη συνέχεια, την πρώτη μέρα, να κάνεις τη βόλτα σου στην πόλη. Ο χρόνος είναι αρκετός και οι αποστάσεις σχετικά μικρές, ώστε να κινηθείς πεζός ή πεζή, για να μην παρεξηγηθώ με το αρσενικό! Και μην πάρεις μπουκάλι νερό μαζί σου. Θα πιείς στις διάσπαρτες δημόσιες βρύσες καθώς το νερό είναι πόσιμο παντού.
Η ροζ πόλη, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται η πρωτεύουσα της Αρμενίας, λόγω του χρώματος της ηφαιστειακής πέτρας τουφ (έχει κι άλλους χρωματισμούς όπως κόκκινο, κίτρινο και πορτοκαλί) με την οποία είναι κατασκευασμένα τα κτήρια, είναι μια πόλη που αξίζει να την περπατήσεις.
Στα φαρδιά και πλακόστρωτα πεζοδρόμια θα νιώσεις πολύ διαφορετικά, πολύ καλύτερα από τις περισσότερες ελληνικές πόλεις αλλά και από αρκετές ευρωπαϊκές, για να μη λέμε ότι μόνο εμείς υπολειπόμαστε σε τέτοιους είδους υποδομές.
Περιτριγυρισμένος από εξαιρετικά κτήρια της πρώτης σοβιετικής περιόδου, αλλά και πολυκατοικίες των ύστερων χρόνων της Σοβιετικής Ένωσης που μοιάζουν, πλέον, σαν παράταιρες, διαπιστώνω ότι το Γερεβάν μεταβάλλεται. Πέριξ του κέντρου αλλά και στα υψώματα της πόλης, οι γερανοί δημιουργούν μια εικόνα έντονης ανοικοδόμησης, με ψηλά, μοντέρνα κτήρια που ανεγείρονται και προορίζονται για κατοικίες και γραφεία στους χαμηλότερους ορόφους. Το real estate αναπτύσσεται ταχύτατα σε τέτοιο βαθμό που αν ξαναπάς μετά από 3-4 χρόνια στο Γερεβάν, θα δεις αρκετά διαφορετικό σκηνικό. Το κέντρο δεν θα αλλάξει σχεδόν καθόλου, αλλά περιμετρικά θα είναι μια άλλη πόλη, ενώ σιγά σιγά εκλείπουν τα «φτωχικά» σπίτια.
Ο κεντρικός δρόμος Μαστότ (Mashtots) με τα ψηλά δέντρα εκατέρωθεν, αποτελεί σήμα κατατεθέν της πόλης, της οποίας η σύγχρονη εκδοχή σχεδιάστηκε ομοκεντρικά από τον Αλεξάντερ Ταμανιάν, με τους δρόμους να συγκλίνουν προς την Πλατεία Δημοκρατίας. Ενώνει τη Γέφυρα Νίκης με το Ματενανταράν, ένα μουσείο -Ινστιτούτο Αρχαίων Χειρογράφων, που θεωρείται από τα πλουσιότερα αποθετήρια χειρογράφων και παλαιών βιβλίων στον κόσμο. Εκεί θα μάθεις τα περισσότερα για την ιστορία της Αρμενίας.
Διάσημοι δρόμοι είναι και οι Αμποβιάν (Abovyan) και Ταμανιάν (Tamanyan) με το περίφημο Κασκέιντ (Cascade) που απλώνεται σε 5 επίπεδα χτισμένο από λευκή πέτρα. Ο δε πλακόστρωτος δρόμος Νόρθεν Αβενιου (Northern Avenue), έχει τα περισσότερα ακριβά εμπορικά καταστήματα, μικρότερα εμπορικά κάτω από το πλακόστρωτο (!) πολυτελή ξενοδοχεία και οδηγεί σχεδόν από την Πλατεία Δημοκρατίας προς το θαυμαστό Θέατρο Όπερα και Μπαλέτου του Γερεβάν. Εκεί όπου βρίσκεται και το άγαλμα του διάσημου Αρμένιου συνθέτη Αράμ Χατσατουριάν.
Στο Γερεβάν, όποια μέρα κι αν βρεθείς να πας και στη στεγασμένη παραδοσιακή αγορά τροφίμων. Στο GUM Market θα ξετρελαθείς με τα αποξηραμένα φρούτα και τις πολλές πίκλες. Στη δε υπαίθρια αγορά – παζάρι Vernissage, θα μπορέσεις να διαλέξεις ανάμεσα σε πολλά είδη λαϊκής τέχνης. Ξεχωρίζουν τα ξύλινα σκαλισμένα σκάκι, πραγματικά έργα τέχνης, καθώς και τα ασημένια κοσμήματα.
Για φαγητό οι επιλογές είναι τεράστιες. Για να γευματίσεις στο Dalan θα πρέπει να περάσεις μέσα από ένα μαγαζί με τουριστικά είδη και να βρεθείς σε έναν αύλιο χώρο με περιστερώνα. Θα δοκιμάσεις «λαχματζούν» και «χαρίσα» που είναι ένα απίθανο πιάτο με στάρι και κοτόπουλο, σαν ριζότο.
Στο Sherep θα νιώσεις δύο άλλες εκδοχές ντολμά, με αμπελόφυλλο και λαχανόφυλλο, αλλά και κοτόπουλο με λαχανικά και μπαχαρικά.
Στο Vostan, η πολυτέλεια ξεχειλίζει με σπεσιαλιτέ το μοσχάρι κιούφτα, ενώ το Pandok Yerevan είναι μια κλασική ταβέρνα με παραδοσιακή μουσική από συγκρότημα. Δοκίμασε και τα τυριά, με το αλατισμένο «τσετσίλ» να ξεχωρίζει, ένα λευκό τυρί σαν κλωστή. Από κρασιά προτίμησε τα ντόπια, είναι καλά και σε λογικές τιμές.
Για φαγητό με καλοψημένο κρέας και με τις μελωδίες της πιανίστριας Ειρήνης να προτιμήσεις το Machar, βράδυ.
Βέβαια ροδάκινο (το εθνικό φρούτο) και σταφύλια τέτοια εποχή δεν θα βρεις, όμως ρόδι θα δοκιμάσεις. Αυτά τα τρία φρούτα είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της χώρας.
Καλό κρασί θα βρεις σε ένα από τα πολλά wine bar που υπάρχουν ειδικά στον δρόμο Σάριαν (Saryan), ενώ το Γερεβάν δεν υπολείπεται και σε μπαράκια κάθε λογής.
Κι αν θέλεις ψώνια, θα βρεις πολλά είδη και σε διαφορετικές τιμές. Μη νομίζεις ότι είναι πολύ φθηνά, διότι μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία αίφνης και εκεί όλες οι τιμές σχεδόν διπλασιάστηκαν.
Πάντως μην απορήσεις επειδή οι τράπεζες είναι ανοικτές μέχρι το σούρουπο, πολλά εμπορικά μέχρι τα μεσάνυχτα ή τα σούπερ μάρκετ και τα φαρμακεία όλη τη νύχτα. Στην Αρμενία συμβαίνει αυτό. Η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ…
Αξίζει να γνωρίζεις, επίσης, μήπως θελήσεις να είσαι τέτοιες μέρες στην Αρμενία, ότι στις 28 Μαΐου γιορτάζουν την ανεξαρτησία από τη Ρωσική Αυτοκρατορία (1918), μολονότι από το 1920 έως το 1990 ήταν μέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ στις 21 Σεπτεμβρίου γιορτάζουν την Ημέρα Ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ένωση (1991).
Έξω από το Γερεβάν ατενίζοντας το Αραράτ
Η Αρπή μου είπε ότι η δεύτερη μέρα είναι αρκετά γεμάτη. Άλλο που δεν ήθελα. Πήραμε τον δρόμο για το Χορ Βιράπ (Khor Virap), ένα μοναστήρι του 7ου αιώνα, που βρίσκεται στην πεδιάδα του Αραράτ. Η σημασία αυτού του μοναστηριού πηγάζει από τη σύνδεσή του με τον Άγιο Γρηγόριο τον Φωτιστή, ο οποίος εισήγαγε τον Χριστιανισμό στην Αρμενία, καθιστώντας έτσι την Αρμενία το πρώτο χριστιανικό κράτος στον κόσμο. Περίτεχνα κατασκευασμένο, εντυπωσιάζει κυρίως από την τοποθεσία του καθώς ακριβώς μπροστά σου δεσπόζει το βιβλικό όρος Αραράτ, εκεί όπου προσάραξε η κιβωτός του Νώε. Το όρος βρίσκεται στα εδάφη της Τουρκίας, ωστόσο κάθε Αρμένιος αισθάνεται ότι είναι πατρίδα του. Χιονισμένο και επιβλητικό, φαίνεται ξεκάθαρα και από το Γερεβάν, έχοντας από την άλλη πλευρά το όρος Αραγκάτ, επίσης χιονισμένο (τυχερός που χιόνισε λίγο όταν ήμουν).
Η πεδιάδα του Αραράτ ανήκει κατά 85% στην Αρμενία και είναι εύφορη, κυρίως με αμπέλια.
Κατευθυνθήκαμε σε ένα άλλο μοναστήρι, εντυπωσιακό ως προς την τεχνική του αλλά και ως προς την τοποθεσία του, σε φαράγγι, ανάμεσα σε σκληρά όρη. Το Νοραβάνκ (Noravank) έχει ως κύριο χαρακτηριστικό του τους τρεις ορόφους, που συμβολίζουν τη ζωή (παρελθόν, παρόν και μέλλον) αλλά και τα πολλά χατσκάρ, τις αρμένικες σταυρόπετρες που στέκουν ακλόνητες για εκατοντάδες χρόνια. Πρόκειται για ένα σπουδαίο θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο του 13-14ου αι.
Δύο σπήλαια είναι εκεί κοντά και τα επισκεφθήκαμε και τα δύο. Το Μαγκελάν (Magelan Cave) ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια και από φέτος είναι επισκέψιμο. Απλώνεται σε 1.365 μέτρα, αλλά μόλις 350 μπορείς να διανύσεις και να δεις τα πετρώματα πώς ήταν όταν η περιοχή βρισκόταν κάτω από το νερό πριν από εκατομμύρια χρόνια, ενώ θα δεις και απομεινάρια από σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Το δεύτερο σπήλαιο, το Αρενί (Areni), μολονότι δεν είναι μεγάλο έχει τη μοναδικότητα να διαθέτει το πιο παλαιό οινοποιείο, από αυτά που έχουν ανακαλυφθεί, του κόσμου και έχει 6.000 χρόνια ιστορίας. Υπάρχει δε η υποψία ότι ο σπηλαιώδης οικισμός χρησίμευε ως εμπορικός πολιτιστικός κόμβος.
Κι επειδή βρίσκεσαι στην περιοχή, πολύ κοντά θα βιώσεις τη σπιτική φιλοξενία. Φαγητό στο Matevosyans Gastro Yard (υπάρχουν αρκετά που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία 5-6 χρόνια και προσφέρουν γευσιγνωσία και οινογνωσία, έχοντας και επίσημο σήμα επισκέψιμου χώρου), με παραδοσιακό χοροβάτς, το σουβλάκι χοιρινό ψημένο σε κάθετο ξυλόφουρνο (του 1923 μάλιστα) που τον ονομάζουν «τονίρ», μέσα στη γη. Απίστευτο.
Στη λίμνη Σεβάν και στο πιο πράσινο τοπίο της Αρμενίας
Η τρίτη μέρα, όχι κατά τας γραφάς, αλλά κατά το πρόγραμμα που είχαμε ετοιμάσει, είχε διαδρομή προς τα βορειοανατολικά. Στην τεράστια λίμνη Σεβάν (Sevan), το σμαράγδι της Αρμενίας και τη δεύτερη μεγαλύτερη αλπική λίμνη στον κόσμο, τράβηξα ίσως την καλύτερη φωτογραφία του ταξιδιού, από το μοναστήρι Σεβαναβάνκ (Sevanavank). Λίγο προσοχή στον πάγο, αν πάτε τέτοια εποχή.
Φεύγοντας και περνώντας μέσα από το μεγαλύτερο τούνελ (2,5 χλμ.) της Αρμενίας, βρεθήκαμε στην πιο δασωμένη και προστατευόμενη περιοχή (Tavush) της χώρας. Εκεί βρίσκεται το Ντιλιτζάν (Dilijan), η δεύτερη όχι μεγαλύτερη αλλά πιο σημαντική πόλη της Αρμενίας, στις όχθες του ποταμού Aghstev. Είναι ένα σημαντικό θέρετρο της Αρμενίας λόγω της καταπράσινης φύσης του και βρίσκεται στον δρόμο προς τη Γεωργία. Η πόλη φιλοξενεί διάφορα μοναστήρια και εκκλησίες. Περπάτησα ανάμεσα στα γραφικά δρομάκια με καλοδιατηρημένα κτήρια του 19 αι., μουσεία, μικρά καταστήματα και καφετέριες. Έριξα δε και τη ματιά μου στο εργαστήριο παραδοσιακής κεραμικής και στο στούντιο ξυλογλυπτών.
Πριν επιστρέψουμε για γεύμα στο Toon Armeni, πέρασα από το μοναστήρι Χαγκαρτσίν (Haghartsin), του 11ου αιώνα. Από τα κοσμήματα της περιοχής αντιπροσωπεύει μια εκπληκτική αρμονία αρχιτεκτονικής και φύσης. Το όνομα του μοναστηριού μεταφράζεται ως «παιχνίδια αετών».
Δίπλα από το μοναστήρι, σε έναν μικρό φούρνο (Gata Master Class), η Σουσάνα και η Λούσαμπερ μου έδειξαν πώς να πλάθω «γκάτα» μια γλυκιά πίτα. Την έβαλα στον φούρνο και απόλαυσα ένα κομμάτι με τσάι βουνού! Κράτησα την υπόλοιπη για να τη φέρω μαζί μου στην Ελλάδα. Τόσο νόστιμη… και δια χειρός μου!
Στην Ακρόπολη του Γκαρνί και στο βραχομοναστήρι Γκεγκάρντ
Εξίσου γεμάτη από εμπειρίες η τέταρτη μέρα. Αυτή τη φορά τα χιλιόμετρα μακριά από το Γερεβάν δεν ήταν αρκετά. Προορισμός το χωριό Γκαρνί (Garni) με την περίφημη ακρόπολη και τον ομώνυμο ειδωλολατρικό ναό. Στην είσοδο υπάρχει και μια επιγραφή για την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, όταν ήταν υπουργός Πολιτισμού. Το Γκαρνί είναι ένα γραφικό μνημείο της ελληνιστικής περιόδου και ένα εντυπωσιακό κομμάτι αρχαίας αρμενικής αρχιτεκτονικής. Εχει και αρχαία ρωμαϊκά λουτρά που σώζονται σε καλή κατάσταση, με ένα ψηφιδωτό με ελληνικά ονόματα, ενώ ο αναστηλωμένος ναός δεν μπορεί να μπει στον κατάλογο της Ουνέσκο επειδή το μεγαλύτερο μέρος των υλικών της αναστήλωσης είναι νέα. Πάντως είναι επιβλητικός και σε απίστευτο σημείο.
Βορειοανατολικά του Γκαρνί, ψηλότερα στο φαράγγι του ποταμού Αζάτ, επισκέφθηκα ένα υπέροχο μνημείο της μεσαιωνικής αρμενικής αρχιτεκτονικής. Το μοναστήρι Γκεγκάρντ (Geghard) του 4ου αι. εγγεγραμμένο στον κατάλογο της Ουνέσκο, είναι επίσης γνωστό και ως Αϊριβάνκ (Ayrivank), που σημαίνει «εκκλησία λαξευμένη στον βράχο». Και, πράγματι, έτσι είναι καθώς οι δύο από τις τρεις εκκλησίες του μοναστηριού είναι σκαμμένες στον βράχο και χρειάστηκαν 40 χρόνια για να δημιουργηθούν, από το 1215.
Όμως η μέρα δεν τελειώνει εκεί. Για μια ακόμα φορά έπρεπε να φανώ αντάξιος της φήμης μου ως καλός πλάστης! Στην αυλή του σπιτιού των Αμπελιάν (Abelyans Gastro Yard), η Αρέβ και η Αλα με περίμεναν να φτιάξουμε «λαβάς». Άνοιξα και πάλι φύλλο, το άπλωσα πάνω σε ένα υφασμάτινο τελάρο και στον κάθετο ξυλόφουρνο, κόλλησα το φύλλο πάνω στο λαμαρινένιο τοίχωμα. Σε 30 δευτερόλεπτα το ξεκολλάς για να μην καεί, το απλώνεις και το ψεκάζεις με νερό, για να μαλακώσει. Έπειτα το κόβεις σε μεγάλα τετράγωνα κομμάτια, βάζεις τυρί και λαχανικά, το τυλίγεις ρολό και έτοιμη η νόστιμη πίτα.
«Μάθε τέχνη κι άσ’την και άμα πεινάσεις πιάστην», όπως λέμε.
Η Αρμενία των επενδύσεων και των μεγάλων αλλαγών
Ευρωπαίοι, Αμερικανικοί, αλλά κυρίως Κινέζοι και Ινδοί και λιγότερο Ρώσοι επενδύουν στην Αρμενία των 30.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι Ευρωπαίοι στην ηλιακή ενέργεια (οι Γερμανοί στα κρασιά και την αγροτοκαλλιέργεια), οι Αμερικανοί στην υγεία, Κινέζοι και Ινδοί στην ηλιακή ενέργεια και στη θέρμανση.
Μολονότι ο μέσος μισθός δεν ξεπερνά τα 500 – 600 ευρώ, εντούτοις τα ακριβά μαγαζιά, τα καφέ και τα εστιατόρια έχουν κόσμο. Μάλλον σαν την Ελλάδα της ακρίβειας μου φάνηκε η κατάσταση.
Τα πιο εξαγώγιμα προϊόντα είναι πέτρες (τουφ και μπαζάλτ), μέταλλα και ποτά (κυρίως κονιάκ, βότκα και μπύρα), ωστόσο το άνοιγμα στις επενδύσεις και στον τουρισμό δίνει προστιθέμενη αξία.
Ζήτησα από τον υπουργό Οικονομικών που έχει και τον τομέα του Τουρισμού, τον Βαχάν Κερομπιάν (Vahan Kerobyan), να μου εξηγήσει που οφείλεται η συνεχώς ανοδική τάση στον οικονομικό τομέα της Αρμενίας.
«Η ανάπτυξη της Αρμενίας αποδίδεται κυρίως στις πολιτικές της αρμενικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με το μεσοπρόθεσμο σχέδιο, για την περίοδο 2021-2026, η οικονομία της Αρμενίας έχει συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν, όπως η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 7%. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η κυβέρνηση εφάρμοσε νέες πολιτικές που αποδείχθηκαν αποτελεσματικές, καθώς η ανάπτυξη της οικονομίας ξεπέρασε τις προσδοκίες. Για παράδειγμα, το 2022, το ΑΕΠ της Αρμενίας αυξήθηκε κατά 12,6% και κατά 9,2% το ΑΕΠ Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2023, περισσότερο από τον στόχο της κυβέρνησης, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι εφαρμοζόμενες πολιτικές δημιουργούν πραγματικά ένα φιλόξενο περιβάλλον για τις επιχειρήσεις», μου είπε ο Βαχάν Κερομπιάν.
Και ο υπουργός Οικονομικών συνέχισε: «Η κυβέρνηση της Αρμενίας δίνει επίσης τεράστια έμφαση στις εξαγωγές και στην ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας στην ξένη αγορά. Αυτό είναι επίσης μέρος του μεσοπρόθεσμου σχεδίου. Παραδείγματος χάριν, για να διευκολυνθεί η διαδικασία και να οδηγηθεί μια αγορά στις εξαγωγές, έχουν εισαχθεί πολλές νέες πολιτικές, με νέο και πιο διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο χωρών που ξεκινήσαμε να εξάγουμε το τελευταίο έτος. Η ανάπτυξη της οικονομίας της Αρμενίας προέρχεται επίσης από τις υπηρεσίες της, όπως η πληροφορική. Προκειμένου να διατηρηθεί η ανάπτυξη της βιομηχανίας τεχνολογίας, η κυβέρνηση συνεχίζει να υποστηρίζει τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της πληροφορικής. Τέτοια στήριξη μπορεί να είναι η διαφορετική φορολογία που πληρώνουν οι εργαζόμενοι στον τομέα της πληροφορικής – 10% αντί για 20% επί του εισοδήματος. Ωστόσο, η υποστήριξη δεν αφορά αποκλειστικά την πληροφορική, καθώς εισήχθησαν νέα φορολογικά κλιμάκια σε εταιρείες διαφορετικού μεγέθους, έτσι ώστε κάθε εταιρεία να αισθάνεται το δίκαιο περιβάλλον που προωθεί η αρμενική κυβέρνηση.»
Καταλήγοντας, ο Βαχάν Κερομπιάν αναφέρθηκε και στην εισροή Ρώσων και Ουκρανών που τα τελευταία χρόνια ενίσχυσε την τοπική ζήτηση για αρμενικά αγαθά και υπηρεσίες.
Ο Τουρισμός ψηλά στην ατζέντα
Γεννημένη και μεγαλωμένη στον Καναδά, η Σίσιαν Πογκοσιάν (Sisian Poghosyan) πήγε πριν μερικά χρόνια στην Αρμενία για ένα φιλανθρωπικό έργο. Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν (Nikol Pashinyan), αναγνωρίζοντας τις ικανότητες της Πογκοσιάν, την τοποθέτησε Επικεφαλής της Επιτροπής Τουρισμού και αμέσως άρχισε να χαράζεται μια διαφορετική πολιτική.
Η Σίσιαν Πογκοσιάν μου έδωσε ορισμένες απαντήσεις, στις ερωτήσεις που της έθεσα.
Πόσοι τουρίστες επισκέπτονται την Αρμενία ετησίως; Ποια ήταν η χρονιά ρεκόρ για τον τουρισμό και πόσα είναι τα έσοδα από τον τουρισμό;
Ο τουριστικός τομέας της Αρμενίας σημείωσε αξιοσημείωτη επιτυχία το 2023, με νέα ρεκόρ και πάνω από 2 εκατομμύρια τουρίστες να καταγράφονται τους πρώτους 10 μήνες. Αυτό αντιπροσωπεύει μια σημαντική αύξηση 22% σε σύγκριση με το 2019, που ήταν προηγουμένως το έτος με τις καλύτερες επιδόσεις, και μια εντυπωσιακή αύξηση 46% από το 2022. Για να κατανοήσουμε περαιτέρω τον οικονομικό αντίκτυπο, αναλύουμε ενεργά τις τουριστικές δαπάνες το 2023. Η ολοκληρωμένη έκθεση θα είναι διαθέσιμη στις αρχές του επόμενου έτους.
Ποιες είναι οι κύριες αγορές για τον τουρισμό της Αρμενίας;
Πολλοί τουρίστες επισκέπτονται την Αρμενία από γειτονικές χώρες, όπως η Ρωσία, η Γεωργία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Από την Ευρώπη, η Γερμανία και η Γαλλία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας. Το 2023, είχαμε μόνο περίπου 5.000 τουρίστες από την Ελλάδα που είναι αρκετά μικρός αριθμός. Σίγουρα υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία για ανάπτυξη.
Ποια είναι η καλύτερη εποχή για να επισκεφθείτε την Αρμενία; Τι έχετε ως χώρα να επιδείξετε ως συγκριτικό πλεονέκτημα;
Η Αρμενία, με τις τέσσερις διαφορετικές εποχές της, υποδέχεται τουρίστες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καλύπτοντας διαφορετικά ενδιαφέροντα. Η ελκυστικότητα της χώρας έγκειται στην αρχαία κληρονομιά, την ανέγγιχτη φύση, τα τραχιά τοπία, τη ζεστή φιλοξενία και τις πλούσιες γαστρονομικές εμπειρίες – όλα διαθέσιμα σε προσιτή τιμή. Είναι ένα ανεξερεύνητο κόσμημα με θετική ατμόσφαιρα, παρέχοντας στους τουρίστες αυθεντικές εμπειρίες. Για όσους αναζητούν τη χειμερινή μαγεία, η Αρμενία δίνει την ευκαιρία να νιώσουν το χιόνι και να ασχοληθούν με χειμερινές δραστηριότητες όπως σκι και σνόουμπορντ.
Αξίζει να σημειώσουμε επίσης ότι η Αρμενία διαθέτει και το Wings of Tatev, το μεγαλύτερο σε μήκος αναστρέψιμο εναέριο τραμ στον κόσμο, μήκους 5.752 μέτρων, το οποίο μεταφέρει τους επιβάτες στο ιστορικό μοναστήρι Tatev.
Η Αρμενία έχει απευθείας πτήση από την Αθήνα. Πόσο έχει ενισχυθεί η διασύνδεση των δύο χωρών σε εμπορικό και τουριστικό επίπεδο;
Οι απευθείας πτήσεις από την Αθήνα προς την Αρμενία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της παγκόσμιας συνδεσιμότητας της Αρμενίας, με την Αθήνα να λειτουργεί ως σημαντικός κόμβος. Επιπλέον, μια αξιοσημείωτη πτυχή είναι ο ισχυρός εξερχόμενος τουρισμός από την Αρμενία προς την Ελλάδα, που ευνοείται ιδιαίτερα από τους Αρμένιους που αναζητούν παραλιακούς προορισμούς. Για την περαιτέρω ενίσχυση των δεσμών, οι προσπάθειες θα πρέπει να κατευθυνθούν προς τη δημιουργία ενδιαφέροντος μεταξύ των Ελλήνων να επισκέπτονται την Αρμενία με την ίδια συχνότητα, προωθώντας μια αμοιβαία ροή τουρισμού μεταξύ των δύο χωρών.
Οι Έλληνες ταξιδιώτες συνηθίζουν να ταξιδεύουν στις δυτικές χώρες. Τελευταία, οι ανατολικές χώρες βρίσκονται σε ανάπτυξη. Πιστεύετε ότι η Αρμενία θα μπορούσε να προσελκύσει περισσότερους Έλληνες επισκέπτες;
Απολύτως! Η πολιτιστική συγγένεια και η κοινή κληρονομιά μεταξύ Αρμενίων και Ελλήνων προσφέρουν μια μοναδική απήχηση στους Έλληνες τουρίστες. Η Αρμενία, με τα εκπληκτικά τοπία, τα μαγευτικά βουνά και την απολαυστική κουζίνα, αποτελεί έναν ιδανικό προορισμό για όσους αναζητούν μια πλούσια και ποικιλόμορφη ταξιδιωτική εμπειρία. Ανυπομονούμε να καλωσορίσουμε περισσότερους Έλληνες τουρίστες, να προωθήσουμε τις πολιτιστικές ανταλλαγές και να δημιουργήσουμε αξέχαστα ταξίδια για όλους όσοι εξερευνούν τα θαύματα της Αρμενίας.
