Το σχέδιο του δήμου Αθηναίων για την αναβάθμιση και ανάδειξη του Εθνικού Κήπου

Ο δήμος Αθηναίων έχει από το 2004 την ευθύνη του Εθνικού Κήπου, με κύριο στόχο την προστασία, τη βιώσιμη διαχείρισή του και την ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα του.

Ο Εθνικός Κήπος δεν αποτελεί απλά μια όαση πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας, αλλά είναι και ένα ιστορικό σημείο, μέσα στους αιώνες. Στόχος είναι η προστασία του και η αναβάθμισή του, προκειμένου να είναι απόλυτα επισκέψιμος και λειτουργικός.

Σύμφωνα με το άρθρο 25 του Νόμου 3274/2004, ο δήμος Αθηναίων «υποχρεούται να συντηρεί και να βελτιώνει τη βλάστηση, να διοικεί, διαχειρίζεται, εκμεταλλεύεται και φυλάσσει και γενικά να προστατεύει τον παραχωρούμενο Εθνικό Κήπο, ο οποίος θα διατηρεί στο ακέραιο το δασικό του χαρακτήρα και προορισμό και θα εξακολουθεί να διέπεται από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Για την εύρυθμη λειτουργία του, μεριμνά για τις τακτικές εργασίες συντήρησής του που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη φροντίδα των μαρμάρινων και μεταλλικών κατασκευών, τη διαχείριση του κισσού, τον καθαρισμό των αρδευτικών αυλάκων κοκ.

Το 2016, η Δ/ση Πρασίνου του δήμου Αθηναίων ολοκλήρωσε τη Διαχειριστική Μελέτη του Εθνικού Κήπου, μία άρτια μελέτη, η οποία έλαβε όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού και τη Δ/ση Δασών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, βάσει της οποίας υλοποιούνται όλες οι εργασίες διαχείρισης, συντήρησης και σχετικές παρεμβάσεις στον Εθνικό Κήπο. Στην ίδια μελέτη περιγράφεται συνοπτικά το έργο αναβάθμισης υποδομών.

Πριν την ολοκλήρωση της Διαχειριστικής Μελέτης, τον Φεβρουάριο του 2016, ο Εθνικός Κήπος υπήρξε μία από τις θεματικές που συζητήθηκαν στη Διάσκεψη για την Αθήνα, έναν ολοήμερο ανοιχτό σε όλους διάλογο, στον οποίο συμμετείχαν μετά από δημόσιο κάλεσμα περισσότεροι από 100 φορείς και εταίροι. Σκοπός της Διάσκεψης για την Αθήνα ήταν, μέσα από τον άμεσο διάλογο, να αναδυθούν οι προκλήσεις, τα επιτεύγματα και οι προτάσεις όλων για θέματα που βρίσκονται στον πυρήνα της στρατηγικής του δήμου Αθηναίων για μια διαφορετική Αθήνα, όπως είναι η αναβάθμιση του Εθνικού Κήπου.

Τον Αύγουστο 2017, ο δήμος εξασφάλισε τη χρηματοδότηση μιας συνολικής παρέμβασης για την αναβάθμιση των υποδομών του Εθνικού Κήπου, με πόρους από το ΕΣΠΑ 2014-2020 στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης. Συγκεκριμένα, το έργο «Αναβάθμιση Υποδομών Εθνικού Κήπου» έχει ενταχθεί προς χρηματοδότηση στο ΕΣΠΑ 2014-2020 με την υπ’ αριθμό 3504/ΕΦΔ22 απόφαση από 14/09/2018.

Αναβάθμιση Υποδομών Εθνικού Κήπου

Με βάση τη Διαχειριστική Μελέτη του Εθνικού Κήπου, συντάχθηκε τεχνική μελέτη από τις Υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, η οποία δημοπρατήθηκε πρόσφατα και περιλαμβάνει τα παρακάτω βασικά μέρη:

• Εκσυγχρονισμό του υπόγειου δικτύου άρδευσης, το οποίο θα φέρει όλους τους απαραίτητους αυτοματισμούς και θα ελέγχεται από κεντρική μονάδα που θα βρίσκεται στα γραφεία του Εθνικού Κήπου.
• Εγκατάσταση συστήματος ελέγχου της ποσότητας νερού που εισέρχεται στη λίμνη Βασ. Σοφίας σε καθημερινή βάση.
• Αποκατάσταση του υπέργειου αρδευτικού δικτύου στο σύνολο της έκτασης του Εθνικού Κήπου
• Αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση των λιμνών και των υπολοίπων στοιχείων νερού (σιντριβάνια, καταρράκτες, κ.ά.)
• Αναβάθμιση και υπογειοποίηση της υπάρχουσας ηλεκτρολογικής υποδομής και των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, κατάργηση υπαρχόντων και εγκατάσταση νέων υπόγειων δικτύων, εγκατάσταση περιμετρικού φωτισμού και φωτισμού ασφαλείας
• Εγκατάσταση – συντήρηση αστικού εξοπλισμού, η οποία περιλαμβάνει την επισκευή και αποκατάσταση των υφιστάμενων μεταλλικών κατασκευών (παγκάκια, παραδοσιακή καρέκλα, πέργκολες) καθώς και συμπληρωματική επίπλωση
• Αναβάθμιση δικτύου αποχέτευσης ομβρίων – αποστράγγισης
• Συντήρηση δικτύου μονοπατιών – νέα επίστρωση και αποκατάσταση φθορών στα ρείθρα

Η τεχνική μελέτη έχει εγκριθεί τόσο από το Υπουργείο Πολιτισμού με την υπ’ αριθμό 136867/13198/17350 από 02/06/2017 απόφαση, όσο και από τη Δ/ση Δασών Αθηνών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής με την υπ’ αριθμό 2894/84107 από 06/10/2017 απόφαση. Και οι δύο αποφάσεις ορίζουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τον τρόπο υλοποίησης των εργασιών, καθώς και εκπροσώπους των φορέων, επιφορτισμένους με την παρακολούθηση του έργου.

Το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας, με την  υπ’ αριθμό 77/17 ΑΔΣ από 26/1/2017 ενέκρινε ομόφωνα τον τρόπο δημοπράτησης του έργου «Αναβάθμιση Υποδομών Εθνικού Κήπου». Ακολούθως, με την υπ’ αριθμό 1316/2017 ΑΔΣ από 21/9/2017 εγκρίθηκε ομοίως ομόφωνα η τροποποίηση του προϋπολογισμού του συγκεκριμένου έργου. Τέλος, με την υπ’ αριθμό 1591/ 2017 ΑΔΣ από 19/10/2017 εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία νέα  τροποποίηση ως προς τον προϋπολογισμό των ανωτέρω.

Για την υλοποίηση όλων των εργασιών, οι οποίες είναι προσανατολισμένες στην ενίσχυση της βιωσιμότητας του Κήπου και την προστασία όλων των φυσικών πόρων του, λαμβάνονται όλα τα αναγκαία και ικανά μέτρα προκειμένου να μην διαταραχθεί το οικοσύστημα του Κήπου αλλά και η λειτουργία του ως χώρου πρασίνου και αναψυχής των κατοίκων και επισκεπτών. Για τον σκοπό αυτό, άλλωστε, οι εργασίες θα λάβουν χώρα σταδιακά, ώστε το μεγαλύτερο τμήμα του Κήπου να παραμένει διαρκώς λειτουργικό και παρουσία των επιστημόνων πρασίνου και εκπροσώπων τόσο του Υπουργείου Πολιτισμού όσο και της Δ/σης Δασών.

Παράλληλες δράσεις ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης

Ο δήμος Αθηναίων, με σεβασμό για τον Εθνικό Κήπο και την ιστορία του, υλοποιεί εκδηλώσεις με στόχο την εξοικείωση και ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων για αυτό το ζωντανό, ξεχωριστό μνημείο της πόλης. Ανάμεσα σε αυτές περιλαμβάνονται ήπιες περιβαλλοντικές και πολιτιστικές δράσεις, εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δράσεις, ξεναγήσεις, ημερίδες – συναντήσεις

– Από τον Ιούνιο 2017, έχει πλέον θεσμοθετηθεί το πρόγραμμα εκδηλώσεων «Ζήσε τον Κήπο αλλιώς» στο πλαίσιο του οποίου ο κήπος φιλοξενεί για ένα μήνα πολλές μουσικές και αθλητικές δραστηριότητες μαζί με εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά προγράμματα, εντελώς δωρεάν για όλους.

– Για πρώτη χρονιά, το 2018 ξεκίνησε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Τα Μυστικά του Κήπου», σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας (Δ/νση Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης), το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Μαθητές από 5 σχολεία της Αθήνας, μέσα από μια σειρά τακτικών επισκέψεων αλλά και σεμιναρίων για τους εκπαιδευτικούς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αποτύπωσαν «Τα Μυστικά του Κήπου» με ποικίλους τρόπους, και στο τέλος της σχολικής χρονιάς τα έργα τους εκτέθηκαν στην Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου.

– Σε εξέλιξη για όλο το 2018 βρίσκεται ο φωτογραφικός διαγωνισμός «Ο Εθνικός Κήπος στις 4 εποχές του χρόνου», σε συνεργασία με το περιοδικό Φωτογράφος. Επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφοι απαθανατίζουν τα αγαπημένα τους πλάνα μέσα στον Κήπο, και στο τέλος κάθε εποχής τα καλύτερα κάδρα κοσμούν τον περίβολο του Εθνικού Κήπου.

– «Τα παραμύθια του Κήπου» έχουν μετατραπεί σε αγαπημένη συνήθεια των μικρών φίλων του Εθνικού Κήπου, οι οποίοι δίνουν ραντεβού το πρώτο Σάββατο κάθε μήνα στην Παιδική Βιβλιοθήκη του για να απολαύσουν παραμύθια συνοδεία κιθάρας.

– Τέλος, το καθημερινό πρόγραμμα της παιδικής βιβλιοθήκης με επισκέψεις σχολείων υλοποιείται κανονικά κάθε χρόνο, μέχρι το τέλος Μαΐου.

Επικαιροποίηση Τοπογραφικού & δημιουργία δενδρολογίου – θαμνολογίου

Το Τμήμα Εθνικού Κήπου του δήμου Αθηναίων, δουλεύοντας ήδη εντατικά, έχει ξεκινήσει την επικαιροποίηση του τοπογραφικού του Κήπου με χρήση τεχνολογίας γεωχωρικών δεδομένων GIS, την καταγραφή δηλαδή της υπάρχουσας φυτικής βλάστησης, και τη δημιουργία δενδρολογίου – θαμνολογίου, η οποία θα μας επιτρέψει να γνωρίζουμε το είδος, την ταυτότητα, την τοποθεσία και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε δέντρου και κάθε θάμνου στον Εθνικό Κήπο που, σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία, ξεπερνούν τα 6.500 δέντρα και τα 15.000 περίπου φυτά και θάμνους.

Μνημόνιο Συνεργασίας με τους Βαυαρικούς Κήπους

Ο Δήμαρχος Αθηναίων προχώρησε, στο Μόναχο τον Ιούνιο του 2018, στην υπογραφή μνημονίου συνεργασίας του δήμου Αθηναίων με τους Βαυαρικούς Κήπους, με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και τη συνεργασία για θέματα που αφορούν τη βέλτιστη διαχείριση του Εθνικού Κήπου.

Η συνεργασία δήμου Αθηναίων και βαυαρικής κυβέρνησης για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης του Εθνικού Κήπου, του ιστορικού αυτού τοπόσημου, ανταποκρίνεται στο ακέραιο στη στρατηγική που έχουμε διαμορφώσει για την Ανθεκτικότητα και την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.

Το πλαίσιο της συνεργασίας περιλαμβάνει την εξειδίκευση της Διαχειριστικής Μελέτης του Εθνικού Κήπου που ολοκλήρωσε με επιτυχία το προσωπικό του δήμου Αθηναίων. Προϊόν της συνεργασίας Αθήνας και βαυαρικής κυβέρνησης θα αποτελέσει η χάραξη των μακροχρόνιων πολιτικών για τη βιωσιμότητα του Εθνικού Κήπου, καθώς και η μεταφορά τεχνογνωσίας και η επιμόρφωση του προσωπικού του κήπου για τη βέλτιστη φροντίδα του.

Ελληνικό Δίκτυο Βοτανικών Κήπων

Ο Εθνικός Κήπος συμμετείχε στις εργασίες δημιουργίας του Ελληνικού Δικτύου Βοτανικών Κήπων,αποτελώντας μάλιστα και ιδρυτικό μέλος του. Σύντομα αναμένεται η έγκριση του καταστατικού του, το οποίο οριστικοποιήθηκε  τον Οκτώβριο 2017 μετά από σχετική  συνάντηση των μελών.

Κανονισμός Λειτουργίας

Ήδη έχει συνταχθεί στο σχέδιο κανονισμού λειτουργίας του Εθνικού Κήπου, το οποίο μόλις οριστικοποιηθεί και εγκριθεί θα ορίζει τους κανόνες και τις διαδικασίες που αφορούν στη λειτουργία και στη χρήση του Εθνικού Κήπου.

Συνεργασία με το Athens Digital Lab

Kαθώς τα δεδομένα του Εθνικού Κήπου (θερμοκρασίας, υγρασίας κοκ) μπορούν να αποτελέσουν σημαντική πηγή πληροφοριών για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών της Αθήνας, ομάδα επιστημόνων του AthensDigital Lab του δήμου Αθηναίων αναπτύσσει μία νέα εφαρμογή, με την εγκατάσταση αισθητήρων, που θα δώσει τη δυνατότητα λεπτομερούς περιγραφής και τεκμηρίωσης των ιδιαίτερων συνθηκών από το εσωτερικό του Κήπου και της περιβαλλοντικής αξίας που έχει ως ώριμος χώρος πρασίνου για την πόλη.

Αναβάθμιση Κτηριακής Υποδομής Εθνικού Κήπου

Το  αμέσως επόμενο διάστημα ξεκινά η μελέτη για την αναβάθμιση των σημαντικότερων κτιρίων του Εθνικού Κήπου, δηλαδή:

–       του Βοτανικού Μουσείου

–       του WC και του γειτονικού του κτήριο

–       του Καφενείο

Για την υλοποίηση του έργου έχουν ομοίως εξασφαλισθεί πόροι από το ΕΣΠΑ 2014 – 2020 στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης του δήμου Αθηναίων.