Θα αποκατασταθούν και θα δοθούν σε χρήση τα 7 Νεώρια στα Χανιά
Επί της οριστικής μελέτης, που εκπονήθηκε στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Κρήτης, του Δήμου Χανίων και του Πολυτεχνείου Κρήτης, με αντικείμενο την ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση των μελετών ωρίμανσης των έργων αποκατάστασης και επανάχρησης των Ενετικών Νεωρίων στην παλιά πόλη των Χανίων, γνωμοδότησε ομόφωνα θετικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, «Το ερευνητικό πρόγραμμα, αντικείμενο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης που υπεγράφη, το 2020, οριστικοποίησε τις επεμβάσεις που αποκαθιστούν την ιστορικότητα και τον μνημειακό χαρακτήρα των Νεωρίων, προβάλλοντας την αρχική χρήση του μνημείου και τη σχέση του με τη θάλασσα. Αποδίδεται στο κοινό, με νέες ευέλικτες χρήσεις, και χώρους που έχουν μείνει ανενεργοί, στο σύνολό τους. Οι επεμβάσεις έχουν στόχο τη διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρα του μνημειακού συγκροτήματος και της αυθεντικότητας του, τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης των Νεωρίων με το αστικό περιβάλλον αλλά και τη σχέση του εμβληματικού συγκροτήματος με τη θάλασσα. Η προστασία, η διάσωση του μνημειακού συνόλου, η ανάδειξή του και απόδοση των νέων χρήσεων υπηρετεί τον αναπτυξιακό σχεδιασμό μας με την αξιοποίηση του πλούσιου πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Χανίων. Παράλληλα, απαντά στο αίτημα της τοπικής κοινωνίας για ενσωμάτωση των Νεωρίων στην καθημερινότητα της πόλης και των πολιτών».
Αντικείμενο της μελέτης αποτελούν τα επτά Νεώρια που δεσπόζουν στην ανατολική πλευρά του παλιού λιμανιού της πόλης των Χανίων, ένα εμβληματικό κτηριακό συγκρότημα της ενετικής περιόδου. Με το δεδομένο των νέων χρήσεων, δημιουργούνται δύο λειτουργικές ενότητες: Η πρώτη ενότητα αφορά στα Νεώρια Ν1 έως Ν4. για να λειτουργήσει ως χώρος περιοδικών εκθέσεων και εκδηλώσεων. Η είσοδος στον χώρο γίνεται από το Ν5 αλλά και από τα δυτικά, ώστε να εξασφαλίζεται η άμεση επικοινωνία του εκθεσιακού χώρου με το κέντρο της πόλης, το θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» (παλιό Τελωνείο), καθώς και την παλιά κεντρική Πύλη που βρίσκεται στο τέλος της οδού Δασκαλογιάννη, μίας από τις κύριες οδούς της παλιάς πόλης των Χανίων. Στο Ν5 προβλέπονται εγκαταστάσεις πωλητηρίου και εκθέσεων για την ιστορία του συγκροτήματος και τη ναυπηγική τέχνη των Βενετών, κατά τον 16ο και 17ο αιώνα.
Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα Νεώρια Ν6 και Ν7. Στο Ν7 προβλέπεται μικτή χρήση ομιλιών, μουσικής και σκηνικών τεχνών και βάσει αυτής της παραδοχής σχεδιάστηκαν τα μέρη της αίθουσας ώστε να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά σε όλες τις ανάγκες. Θα φιλοξενήσει χώρο ομιλιών και σκηνικών τεχνών, με χωρητικότητα 170 ατόμων και επικοινωνεί με τα υπόλοιπα νεώρια με μία τοξωτή δίοδο. Κατασκευάζεται σκηνή και πλατεία θεατών υπό κλίση που δεν θα επηρεάζει την ενιαία θεώρηση των χώρων, με ανεξάρτητη είσοδο από το Ν6.
Το συγκρότημα των Νεωρίων χωροθετείται εντός του κηρυγμένου και οριοθετημένου αρχαιολογικού χώρου της πόλης των Χανίων και εντός των ζωνών προστασίας του αρχαιολογικού χώρου της πόλης των Χανίων. Στην ενετική περίοδο, κατασκευάστηκαν σε διάφορες οικοδομικές φάσεις δύο συγκροτήματα νεωρίων στην ανατολική πλευρά του λιμανιού των Χανίων. Μεταξύ του Μεγάλου Αρσεναλίου και των διατηρούμενων επτά Νεωρίων, στη θέση των υπολοίπων μη σωζόμενων εννέα Νεωρίων, βρίσκονται σήμερα η Πλατεία Κατεχάκη και το νεώτερο διατηρητέο μνημείο του Παλαιού Τελωνείου. Στην περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας τα Νεώρια έπαψαν να χρησιμοποιούνται και δεν φαίνεται να δέχθηκαν επεμβάσεις. Την περίοδο 1913-1930, στον χώρο μεταξύ του Μεγάλου Αρσεναλίου και των σωζόμενων σήμερα επτά Νεωρίων, κτίστηκε το Τελωνείο Χανίων και τα Νεώρια χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες του Τελωνείου. Το 1929 ιδρύθηκε η Σταφιδική Ένωσις Χανίων και το εργοστάσιο της κτίστηκε σε μικρή απόσταση στα ανατολικά των Νεωρίων, τα οποία και πάλι χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες. Τη δεκαετία του 1960, η κεντρική νότια πύλη του συγκροτήματος διαλύθηκε, προκειμένου, να διευκολυνθεί η κίνηση των οχημάτων. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 τα τρία πρώτα νεώρια παραχωρήθηκαν στον Δήμο Χανίων για την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων.
