Βιωσιμότητα, υποδομές, και επιχειρηματικότητα η βάση της συζήτησης για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού στο 2ο Reimagine Tourism in Greece
Η έμφαση στη βελτίωση των υποδομών και στην ενεργειακή μετάβαση του ελληνικού τουρισμού και της ακτοπλοΐας αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για το μέλλον του τουρισμού, όπως τονίστηκε κατά την πρώτη μέρα της εκδήλωσης «Reimagine Tourism in Greece», η οποία πραγματοποιείται, για δεύτερη συνεχή χρονιά, με πρωτοβουλία της Καθημερινής και των εταίρων της.
«Σε κάποια έργα δεν είμαστε ακόμα εκεί που θέλουμε», παραδέχθηκε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στη διάρκεια της συζήτησης με θέμα «Ο Τουρισμός ως Στρατηγική Προτεραιότητα για την Ελλάδα», που είχε με τον Διευθυντή της Καθημερινής, Αλέξη Παπαχελά.
Ο Πρωθυπουργός σημείωσε ότι «ο μεγάλος μας σκοπός είναι να διευρύνουμε την τουριστική περίοδο, να μην έρχονται όλοι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και να επεκτείνουμε τον τουρισμό σε περιοχές της πατρίδας μας που δεν υπάρχει σε αυτό το εύρος». Τόνισε, πάντως, ότι «η Ελλάδα δεν έχει και δεν πρόκειται να αποκτήσει πρόβλημα υπερτουρισμού. Αν συγκρίνουμε την Ελλάδα με την Ισπανία, την Κρήτη με τη Μαγιόρκα, η Ελλάδα είναι σε καλύτερη κατάσταση».
«Με ενδιαφέρει περισσότερο να κάνουμε ρεκόρ στα έσοδα. Θέλουμε οι επισκέπτες να δαπανούν περισσότερα χρήματα στη χώρα μας, αλλά αυτή η αυξημένη δαπάνη δεν θέλουμε να οδηγήσει σε πρόβλημα στην ανταγωνιστικότητα της χώρας μας» πρόσθεσε ο Πρωθυπουργός.
Μιλώντας για το μέλλον, ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι «ο τουρισμός από τη φύση του έχει τη δυνατότητα να αγγίξει όλη την Ελλάδα και να βοηθήσει στην περιφερειακή ανάπτυξη», προσθέτοντας ότι «θα ήθελα σε 10 χρόνια, οι υποδομές να είναι τέτοιες ώστε τα νησιά μας να είναι καλύτερα».
Αποκάλυψε, δε, ότι στις προθέσεις του είναι να συμπράξει με τον ιδιωτικό τομέα για να δημιουργηθεί μια κορυφαία σχολή τουριστικών επαγγελμάτων στην Ελλάδα και «να πείσουμε ότι μια καριέρα στον τουρισμό μπορεί να είναι δημιουργική και προσοδοφόρα».
Νωρίτερα, στο πλαίσιο του συνεδρίου, κορυφαίοι φορείς και εκπρόσωποι του τουρισμού τοποθετήθηκαν για τις προοπτικές και τις προκλήσεις του τουρισμού στην Ελλάδα, αλλά και για το πώς ο τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει ως πυλώνας ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Κοινή διαπίστωση ήταν ότι στην Ελλάδα ο τουρισμός ανεβαίνει διαρκώς τα τελευταία 50 χρόνια και οι προοπτικές είναι να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Υπάρχει αισιοδοξία και τεχνογνωσία, ωστόσο απαιτείται μία στρατηγική προσέγγιση για να απαντηθούν μεγάλες προκλήσεις όπως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, τονίστηκε ότι είναι απαραίτητες οι επενδύσεις σε υποδομές. Είναι αναγκαίο να γίνει στοχευμένη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, τόσο μέσω ενός κεντρικού σχεδίου αποκρατικοποιήσεων όσο και μέσω Συμπράξεων Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα (ΣΔΙΤ). Ακόμα, πρέπει να γίνει καλύτερη διαχείριση των προορισμών και συνολικά του τουριστικού προϊόντος – ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα και την έμφαση στις βιώσιμες τουριστικές πρακτικές. Επίσης, τονίστηκε η ανάγκη για την ενίσχυση και την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού που δραστηριοποιείται στον κλάδο.
Αναφερόμενος στις επενδύσεις, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς, Χρήστος Μεγάλου, τόνισε ότι αυτή τη στιγμή είναι της τάξεως του 14% του ΑΕΠ. «Ρευστότητα υπάρχει, διάθεση για επενδύσεις υπάρχει, πλάνα από επιχειρηματίες υπάρχουν, όμως το μεγάλο ζήτημα που αναδεικνύεται είναι οι υποδομές. Οι επενδύσεις στις υποδομές στο μέλλον θα καθορίσουν την τελική επιτυχία της χώρας και στον τομέα αυτό», είπε χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά του, ο Μάριος Ψάλτης, Διευθύνων Σύμβουλος της PwC Ελλάδας, εστίασε σε δύο βασικά θέματα: στις υποδομές και στην αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού. Ειδικά για το δεύτερο, ανέφερε πως υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις. «Εδώ δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις», είπε, ωστόσο έδωσε την έμφαση στην επιμόρφωση, αλλά και στην ανάγκη ύπαρξης μιας εθνικής στρατηγικής.
Ο Ευτύχης Βασιλάκης, Πρόεδρος της AEGEAN, κατηγοριοποίησε τις υποδομές σε δύο είδη, δηλαδή σε αυτές που σχετίζονται με την κατασκευαστική δραστηριότητα, και στις «ήπιες» υποδομές που αφορούν την «οργάνωση του κράτους, των περιφερειών και του ευρύτερου δημόσιου τομέα» και περιλαμβάνουν ζητήματα, όπως η διαχείριση των απορριμμάτων ή ο έλεγχος της χωροταξίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, όπως σημείωσε, απαιτείται να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη, τη διαχείριση και την παροχή κινήτρων στους ανθρώπους στο Δημόσιο.
Με στόχο, όπως τόνισε, την αποτελεσματικότερη διαχείριση του αποτυπώματος της ανάπτυξης, θα πρέπει μέρος των εσόδων από τα ανταποδοτικά τέλη να κατευθύνεται στους δήμους και τις περιφέρειες. «Ο τουρισμός με την περιφέρεια και τον δήμο μπορούν να έχουν μια πιο ειλικρινή σχέση ενώ είναι αναγκαία η ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ αποτυπώματος και ωφελήματος», σημείωσε.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Attica Group, Παναγιώτης Δικαίος, αναφέρθηκε στη σημασία της ακτοπλοΐας ως κρίσιμης υποδομής για τη χώρα. «Έχουμε φτιάξει τον οδικό χάρτη δεκαετίας για την ενεργειακή μετάβαση», είπε αναφερόμενος στην ανανέωση του στόλου αλλά και στο δεσμευτικό πλαίσιο για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας, το κόστος της οποίας υπολογίζεται στα 3 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια. «Οι μεγάλες ανατροπές θέλουν σύμπλευση ή συνεννόηση», επισήμανε.
Ο Αλεξάντερ Τσίνελ, Διευθύνων Σύμβουλος της Fraport Greece, είπε ότι είναι αναγκαία η επένδυση στη βελτίωση των υποδομών, με την επιβατική κίνηση στα 14 μεγαλύτερα αεροδρόμια της περιφέρειας να τοποθετείται σε 36 εκατ. άτομα κατά τη φετινή χρονιά. Όπως σχολίασε χαρακτηριστικά, οι επιδόσεις της εταιρείας αποτελούν εξαιρετική ιστορία επιτυχίας, δεδομένου ότι σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, οι στόχοι έχουν επιτευχθεί δέκα χρόνια νωρίτερα.
Μιλώντας για τον τουρισμό ως πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, ο Διευθύνων Σύμβουλος των Electra Hotels και Πρόεδρος του ΙΟΒΕ, Γιάννης Ρέτσος, τόνισε ότι «το ζητούμενο είναι η χώρα να μπορέσει να διαχύσει το τουριστικό εισόδημα σε όλες τις περιφέρειες και σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα». Σημείωσε δε πως «απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η ύπαρξη στρατηγικού σχεδιασμού ως αποτέλεσμα διαβούλευσης με τους τοπικούς επαγγελματίες που αποφασίζουν από κοινού, για την κατεύθυνση ανάπτυξης ενός προορισμού».
Από την πλευρά του, ο Άρης Ίκκος, Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), επισήμανε πως η τουριστική βιομηχανία, ιδίως στα νησιά, είναι ένας τρόπος να εξασφαλίσουμε κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα αποτελέσματα έρευνας που παρουσίασε ο Γενικός Διευθυντής της εταιρείας PULSE RC / KOSMON, Γιώργος Αράπογλου, σχετικά με το τι πιστεύουν οι Έλληνες για τον τουρισμό. Όπως προκύπτει, το 86% των ερωτηθέντων θεωρούν πολύ σημαντικό τον τουρισμό στη χώρα μας και το 48% θεωρούν ότι οι επιλογές της χώρας μας για τον τουρισμό βρίσκονται σε σωστή κατεύθυνση.
Συνολικά 67% κρίνουν ότι στην Ελλάδα «υπάρχει / μάλλον υπάρχει» υπερτουρισμός, ενώ το 46% εκτιμούν ότι το «ελληνικό τοπίο» και η «παράδοση» απειλούνται από τον τουρισμό. Δυσαρέσκεια εξέφρασαν οι ερωτηθέντες και για τις αυξημένες τιμές στα καταλύματα, με το 59% να εκτιμούν ότι εμποδίζουν τους Έλληνες να κάνουν διακοπές σε μέρη που επιθυμούν.
Η επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού δεν συνδέεται μόνο με την προσαρμογή στα νέα δεδομένα που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη για αποτελεσματικότερο έλεγχο του δομημένου περιβάλλοντος. Η υιοθέτηση λελογισμένων παρεμβάσεων με στόχο τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος είναι εξίσου σημαντική. Αυτά αποτέλεσαν τα κεντρικά μηνύματα της δεύτερης ημέρας της εκδήλωσης «Reimagine Tourism in Greece», μιας πρωτοβουλίας της Καθημερινής και των εταίρων της, που πραγματοποιήθηκε στο νέο Hangar της Aegean στον Εθνικό Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθ. Βενιζέλος».
Η επιτυχία της φετινής διοργάνωσης αντικατοπτρίστηκε στη διευρυμένη, διήμερη διάρκεια της εκδήλωσης, όπως και στη συμμετοχή ηγετικών προσωπικοτήτων του τουρισμού από τον επιχειρηματικό και πολιτικό κόσμο, από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι ομιλητές και οι ομιλήτριες συνεισέφεραν ιδέες, εμπειρίες και καλές πρακτικές με στόχο τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη για το μέλλον του τουρισμού στην Ελλάδα.
Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα της διήμερης διοργάνωσης, ο διευθυντής της Καθημερινής, Αλέξης Παπαχελάς είπε πως «είμαστε πάντα δίπλα στον τουριστικό κλάδο που κράτησε την ελληνική οικονομία όρθια τα δύσκολα χρόνια της κρίσης. Στηρίζουμε τον υγιή τουριστικό ιδιωτικό τομέα του τουρισμού, και χαιρόμαστε που έχει άποψη και δυναμική εκπροσώπηση. Είμαστε αντίθετοι στην πειρατεία, την αυθαιρεσία, την αισχροκέρδεια και την καταστροφή του φυσικού μας πλούτου λόγω συντεχνιακών πιέσεων. Συμφέρον όλων είναι να θωρακίσουμε τον τόπο από τέτοια φαινόμενα που θα διασφαλίσουν ότι ο τουρισμός μας θα είναι ποιοτικός και θα αντέξει και στο μέλλον».
Και πρόσθεσε: «Χαιρόμαστε γιατί η Καθημερινή ξεκίνησε ένα διάλογο για το μέλλον του βιώσιμου τουρισμού και τις κοινωνικές του επιπτώσεις που έχει γίνει κομμάτι του δημόσιου διαλόγου. Θα τον συνεχίσουμε έχοντας σαν στόχο την εξεύρεση πρακτικών λύσεων, χωρίς υπερβολές αλλά και χωρίς να κρύβουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί».
Στην ίδια κατεύθυνση, ο πρόεδρος της Aegean, Ευτύχιος Βασιλάκης, σημείωσε: «Η δυναμική του τουρισμού υπάρχει, αλλά μας προβληματίζει – κυρίως για το αποτύπωμα και τις επιπτώσεις στη χώρα. Μας ενδιαφέρει η βελτίωση του μείγματος του τουρισμού, παρά ο απόλυτος αριθμός. Ενώ είμαι ρεαλιστής, βλέπω ότι στον τουρισμό η ανάπτυξη έχει έρθει γιατί οι επιχειρήσεις έμαθαν να δουλεύουν καλύτερα και βλέπουμε εξαιρετικά επιτυχημένα παραδείγματα».
Νωρίτερα, σε μια σειρά από ενδιαφέροντα και πρωτότυπα πάνελ συζητήσεων, εκπρόσωποι της πολιτείας και άνθρωποι του τουρισμού εξέφρασαν τις απόψεις τους και παρουσίασαν τις προτάσεις τους για τον κοινό στόχο ενός βιώσιμου μέλλοντος για τον ελληνικό τουρισμό.
Όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Γιάννης Παράσχης, «φέτος οι επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού είναι βελτιωμένες, συγκριτικά με πέρυσι, αλλά ο ρυθμός αύξησης των αφίξεων είναι υψηλότερος, σε σχέση με αυτόν των εσόδων. Την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου οι αφίξεις έχουν ενισχυθεί κατά 11%, ενώ τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 5,5-6%, συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας. Οι διαφορετικές αυτές ταχύτητες σχετίζονται με την εμφάνιση συγκεκριμένων τάσεων, όπως η μείωση της μέσης διάρκειας διαμονής. Έχουμε περισσότερες επισκέψεις και το city-break συμβάλλει σε αυτό. Επίσης, ο οδικός τουρισμός φέτος έχει πάει πολύ καλύτερα από τα προηγούμενα χρόνια», σημείωσε.
Αναφερθείς στη μελλοντική πορεία του τουρισμού, ο κ. Παράσχης σημείωσε πως το 2024 θα είναι νέο έτος-ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό. «Θα έχουμε υψηλότερες αφίξεις, υψηλότερα έσοδα, αλλά αυτό δεν είναι κάτι δεδομένο για το 2025 και μετά».
Τόνισε ακόμη, ότι ο τουρισμός μπορεί να στηρίξει την αύξηση των δημοσίων εσόδων διαμέσου της υιοθέτησης μέτρων, τα οποία όμως, αποσκοπούν στην αναβάθμιση των υποδομών και σχετίζονται αμιγώς με το τουριστικό προϊόν. Σε σχέση με το κόστος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που τοποθετείται ετησίως σε 2 δισ. ευρώ σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, υπογράμμισε πως δεν θα πρέπει να το επωμιστεί μόνον ο τουρισμός.
Για την ανάγκη μιας νέας προσέγγισης στο ισχύον χωροταξικό ρυθμιστικό πλαίσιο συζήτησαν ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας, Παναγιώτης Πικραμμένος, με τον Δημήτρη Αθανασούλη, Διευθυντή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων & Δωδεκανήσου, τον Νίκο Ζώρζο, Δήμαρχο Θήρας, και τον Γιώργο Χατζημάρκο, Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου.
Ο κ. Πικραμμένος, αφού ξεκαθάρισε ότι εκφράζει προσωπικές απόψεις, σημείωσε ότι «το χωροταξικό ρυθμιστικό πλαίσιο είναι αυτό που θέτει τις προϋποθέσεις για μία καλή ανάπτυξη του τουρισμού. Κανόνες υπάρχουν εδώ και καιρό, μας τους έχει επιβάλει και η Ε.Ε.». Και συμπλήρωσε πως «οι νόμοι δεν εφαρμόζονται γιατί δεν υπάρχει επάρκεια δυνάμεων κι αυτή είναι η καλή πλευρά. Το θέμα δεν είναι το ισχύον νομικό πλαίσιο, αλλά το πώς θα το εφαρμόσουμε και πώς θα το επιβάλουμε».
Ο κ. Αθανασούλης εκτίμησε ότι «υπάρχει αδυναμία ελέγχου τόπων όπως οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, άρα η αρχαιολογική υπηρεσία αναλαμβάνει μεγαλύτερο βάρος από όσο της αναλογεί. Αυτό έχει παρενέργειες, καθώς λέγεται ότι η αρχαιολογία είναι παράγων που εμποδίζει την ανάπτυξη. Σήμερα κινούμαστε σε μία κατεύθυνση συμπεριληπτική. Θέλουμε να αυξήσουμε τις τουριστικές ροές με ποιοτικό τρόπο».
Ο κ. Χατζημάρκος είπε πως «ο υπερτουρισμός είναι μια καινούργια έννοια, ήρθε από τη Βενετία και τη Βαρκελώνη που ισχύει 365 ημέρες τον χρόνο. Δεν είναι ούτε 30 οι ημέρες που τέτοια φαινόμενα συμβαίνουν στα νησιά μας. Υπερτουρισμός δεν υπάρχει σε κανένα νησί του Αιγαίου. Για μήνες κάποια νησιά είναι έρημα».
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Θήρας τόνισε ότι «η νομοθεσία πρέπει να εφαρμόζεται, αλλά πρέπει να αλλάξει η αντίληψη των κοινωνιών για το τι είναι ευτυχία. Είχα ζητήσει –από το 2015– τη δυνατότητα επιβολής τελών ως τοπική αυτοδιοίκηση. Προτείνω η αυτοδιοίκηση να μπορεί να επιβάλλει τέλος που θα πηγαίνει στις υποδομές του τόπου».
Ο Ανδρέας Ανδρεάδης, CEO του Sani/Ikos Group, είπε ότι «οι εργαζόμενοι είναι η καρδιά ενός ξενοδοχείου». Πρόσθεσε ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι αναγκαίος, καταλήγει όμως να είναι αρμοδιότητα των τοπικών Αρχών. «Επειδή οι τοπικές Αρχές δεν είναι αρμόδιες, όλα γίνονται κεντρικά, γεγονός που οδηγεί σε ένα μοντέλο για όλους. Στη Μύκονο και τη Σαντορίνη ισχύουν τα ίδια με την Ήπειρο και την Πελοπόννησο. Έχει γίνει πολλή δουλειά, αλλά είμαστε ακόμη στην αρχή», ανέφερε.
Ο Αdrian Messerli, πρόεδρος της Four Seasons για την περιοχή ΕΜΕΑ, έκανε γνωστό ότι ο ξενοδοχειακός όμιλος προχωρά στην υλοποίηση νέου τουριστικού συγκροτήματος στη Μύκονο, με χρονικό ορίζοντα λειτουργίας το καλοκαίρι του 2025.
Τέσσερις άξονες στρατηγικής παρέμβασης πρότεινε ο Λεωνίδας Παπαϊωάννου, Partner και επικεφαλής Δημόσιου Τομέα της PwC Ελλάδας, με βάση ανάλυση της PwC για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ελληνικός τουρισμός, τονίζοντας ότι «υπάρχει ανάγκη για εθνικό στρατηγικό σχέδιο, αλλά κι ο ρόλος των περιφερειών είναι κρίσιμος». Οι άξονες που περιέγραψε είναι: α) Προσαρμογή σε ένα βιώσιμο μοντέλο, με επέκταση του τουρισμού, χρονικά και γεωγραφικά, β) Ενεργοποίηση των προορισμών, με στόχο την εμπλοκή των τελικών φορέων ανά περιοχή, γ) Σχεδιασμός και οργάνωση της χρηματοδότησης έργων και δ) Ποσοτική και ποιοτική ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού.
Την περίπτωση του Μπουτάν ως μιας εναλλακτικής προσέγγισης για τον τουρισμό, ανέλυσε ο πρωθυπουργός του Μπουτάν, Tshering Tobgay, σε συζήτηση με τον διευθυντή της αγγλικής έκδοσης της Καθημερινής, Αθανάσιο Ελλις. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στον Δείκτη Εθνικής Ευτυχίας, μια καινοτόμο μέθοδο που καθορίζει τις αναπτυξιακές πολιτικές του Μπουτάν. Ο κ. Tobgay εξήγησε ότι το Μπουτάν, αν και μικρή και όχι ιδιαίτερα πλούσια χώρα, έθεσε ως προτεραιότητα την ευτυχία και την ευημερία των πολιτών, αντί για την οικονομική ανάπτυξη με παραδοσιακούς δείκτες όπως το ΑΕΠ. «Η οικονομική ανάπτυξη είναι σημαντική, αλλά πρέπει να είναι βιώσιμη και ισότιμη, ισορροπώντας με την κοινωνική πρόοδο, την προστασία του περιβάλλοντος, τη διατήρηση του πολιτισμού και την ορθή διακυβέρνηση της χώρας», τόνισε.
Αναφερόμενη στο πώς επιλέγουν ταξιδιωτικό προορισμό οι Ευρωπαίοι, η Catalina Taltavull Carretero, διευθύντρια Πωλήσεων της Mabrian, είπε ότι «οι δείκτες ικανοποίησης δείχνουν ότι η Ελλάδα τα πάει καλά, καλύτερα από Ισπανία, Ιταλία, Κροατία και Τουρκία». Απαντώντας στο γιατί έρχονται οι τουρίστες στην Ελλάδα, εξήγησε ότι έρχονται «για το θέμα της ζωής, τις δυναμικές της ψυχαγωγίας και της ομορφιάς».
Μία αιρετική οπτική για τον βιώσιμο τουρισμό έδωσαν οι ομιλητές στο πάνελ που εστίασε ιδιαίτερα στο θέμα της απειλής του υπερτουρισμού. «Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι να καταλάβουμε ότι οι τοπικές κοινωνίες εμπλέκονται στη συζήτηση, ο τουρισμός είναι προέκταση της ζωής τους. Για να έχεις ευχαριστημένους τουρίστες, πρέπει να έχεις κι ευχαριστημένους κατοίκους», δήλωσε η Ιωάννα Δρέττα, CEO Marketing Greece.
Η Rachel Howard, ταξιδιωτική συντάκτης και συγγραφέας, είπε: «Έχω δει τεράστιες αλλαγές στη χώρα, τώρα βρίσκεται στο όριο, ο τουρισμός γίνεται στην Ελλάδα ένα είδος μονοκαλλιέργειας. Οι πόροι εξαντλούνται ειδικά στα νησιά, το φυσικό κεφάλαιο πιέζεται, φτάνει σε ένα σημείο καμπής».
Ο CEO της ΛΑΜΨΑ HOTELS, Αναστάσιος Χωμενίδης, δεν συμφώνησε στην άποψη ότι οι έννοιες της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης είναι ασύμβατες, ενώ εξέφρασε τις αντιρρήσεις του και απέναντι στην έννοια του υπερτουρισμού, όπως αυτή ορίζεται. Κατά τον ίδιο, «υπερτουρισμός σημαίνει οι επισκέπτες να δημιουργούν μεγαλύτερη ζημιά από τα οφέλη που προσφέρουν σε έναν προορισμό». Εξέφρασε δε την πεποίθηση ότι ο τουρισμός είναι μέρος της «βιομηχανίας του ελευθέρου χρόνου», άρα χρειάζεται να αναπτυχθεί γιατί προσφέρει ποιότητα στη ζωή του ανθρώπου.
Στο παράδειγμα των «eco villages» αναφέρθηκαν ο James Ehrlich, διευθυντής Compassionate Sustainability στο Πανεπιστήμιο Stanford, και η Paloma Zapata, CEO του Sustainable Travel Intl. Ο κ. Ehrlich αναφέρθηκε στην ανάγκη στέγασης που υπάρχει σε όλο τον κόσμο, υπογραμμίζοντας τη σημασία του να σχεδιάσουμε προορισμούς που θα είναι αυτάρκεις και θα ευημερούν σε κάθε οικοσύστημα. H κ. Zapata αναφέρθηκε στο γεγονός πώς «το 80% των τουριστών θέλει να κάνει βιώσιμα ταξίδια. Η επιθυμία υπάρχει, όμως θα πρέπει να υπάρχουν και τα μέσα και τα κίνητρα για να συμβεί κάτι τέτοιο».
